Lode Laperre

EN - NL

Over de abstracte schilderijen van Lode Laperre

Traditioneel wordt schilderkunst rechtstreeks geassocieerd met het schilderen van een tweedimensionaal oppervlak op een schildersezel. Dat is tenminste hoe de meeste mensen over schilderkunst denken en zich daarbij een ruimtelijk beeld vormen. Om buiten de restricties van ruimte en medium te treden echter, incorporeren oosterse kunstenaars een spirituele geaardheid, op basis van zenboeddhistisch geperfectioneerde technieken en menigerlei uitdrukkingsvormen. Hun ultieme doel is het accentueren van het spirituele en driedimensionale dat de bestaande beperkingen overstijgt. Hoewel de Song-schilderijen van duizend jaar geleden daar relatief goed in slaagden, hebben de meeste pogingen en experimenten na de Song-dynastie op dit vlak veeleer tekortgeschoten. 

Denken buiten de grenzen van het medium is een revolte en een revolutie tegen de opvatting en uitdrukking van ruimte in de traditionele schilderkunst. Eerder weinig schilders besteden aandacht aan het uitbreiden van de ruimte, en als ze dat al doen, zoeken ze de ruimte binnen de limieten van het canvas. Met ‘het uitbreiden van de ruimte’ bedoel ik niet het traditionele concept van diepte, maar het realiseren van een onbeperktheid in het oppervlak van het schilderij. Uiteraard zijn er kunstenaars geweest die de textuur dikker maken door het gebruik van impasto of het opbouwen van lagen verf, maar dat is niet het begrip van ruimte waar ik naar verwijs.

Performance- en installatiekunst ontstonden in het Westen na de komst van het modernisme en de conceptuele revolutie, als een reactie. Verder in het Oosten bleven separate of vernieuwende denkwijzen eerder een figuratieve vertolking ondergaan. De dialectische harmonie tussen de mens en de natuur, en tussen de mens en de maatschappij, wordt er begrepen vanuit de gedachte van gematigdheid, waarbij de nadruk ligt op een complementaire eenheid, die teruggaat op het inzicht omtrent coördinatie en balans in de Chinese filosofie. Van de vele oosterse kunstenaars die echter nieuwe mogelijkheden onderzoeken, zijn slechts enkelen erin geslaagd om hierin ook een doorbraak te realiseren.

Te oordelen naar alle kunst die ik tot dusver mocht beschouwen, raakt het werk van Lode Laperre op dit vlak de essentie. Vooreerst staat de abstractie in zijn werk open voor interpretatie. De uitermate rijke textuur, die het resultaat is van zijn pogingen om zoveel mogelijk technieken en uitdrukkingswijzen in te kapselen op het canvas, zorgt voor een balans en harmonie die de reikwijdte van het werk verbreden. Onmiskenbaar. Maar bovendien behelst zijn werk een evenwichtige context waarin Oost en West, en modern en traditioneel, in een complementaire relatie worden geplaatst. Hij is wellicht de enige westerse kunstenaar die ik ken die in staat is om het spiritueel inzicht uit de oosterse kunst te ontlenen en tegelijk te refereren aan de geschiedenis van de westerse kunst, en op die manier puur hedendaags werk te creëren. Hij is zowel een heel oosters als heel westers kunstenaar!

Niet zelden hebben westerse olieverfschilderijen en oosterse inkttekeningen als gemeenschappelijk element dat hun focus niet zozeer de aangewende materialen betreft. Zoals in het zenboeddhisme, is het doel dan om definitief afstand te doen van het materiële om te kunnen creëren met het oog op het werk zelf. Hedendaagse kunst wordt echter vaak gekenmerkt door enigerlei artificiële overdaad. Dat is slechts een ‘uitvoering van kunst’, die ver verwijderd is van datgene waar kunst om gaat. Lode Laperres abstracties behoren niet tot deze categorie. Hoewel ze een aparte beeldtaal brengen en relatief klein van formaat zijn, verenigen ze Oost en West volkomen in de uitdrukking van emoties, schoonheid en spirituele waarden. Hun vorm en inhoud illustreren de poging van de kunstenaar om een nieuwe relatie aan te gaan met de maatschappij en het publiek. 

Het culturele landschap in Azië verandert. Fenomenen als hersinisering en herjapanisering, die een bittere strijd voerden om Europa en Amerika in te palmen met nieuwe uitdrukkingen en ervaringen, vertonen enige angstvalligheid. En de slingerbeweging in de evolutie van het begrip kunst die hiermee gepaard gaat, symboliseert de breder wordende maatschappij. Enkel reageren op impulsen en fantasieën, zonder een oprechte toewijding aan de kunst, is gedoemd te mislukken. Kunstenaars moeten uiteraard onconventionele ideeën hebben, maar het is net om die reden dat ze een inspanning moeten leveren om terug te keren naar de traditie. Laperres afkeer van dogmatisme, (rang)orde en stilering, belicht de toewijding en authenticiteit van de kunstenaar. Veel kunstenaars hebben evenwel een stijl ‘uitgedokterd’. In hun veronachtzaming van het leven als de oorsprong van alle kunst, cultiveren zij heel sterk de idee van ontwrichting als een revolutie in stijl of traditie, en ze verliezen daardoor de introspectie uit het oog. Deze absurde tendens voltrekt zich momenteel zowel in het Oosten als het Westen. Doch het leven is kunst. En het herhaaldelijke ontwrichten zonder lyriek, passie of authenticiteit leidt tot het verlies van schoonheid. 

Toen ik Lode Laperre voor het laatst zag, was hij eerder ingetogen, temidden van zijn schilderijen die zich naadloos integreerden in de authentieke Chinese stijl van de zen-ruimte. Als men er niet aan was herinnerd, zou geen enkele toeschouwer hebben geweten dat de maker een Belgische kunstenaar was. Ik ging keer op keer terug naar de galerie om de schilderijen aandachtig te observeren, in een poging om door te dringen tot de geest en het hart van de schilder onder het oppervlak van de schilderijen. Ik geloof dat hij een oosterse ziel heeft. Ik geloof dat hij ogen heeft die naar binnen kijken. En ik geloof dat hij techniek en spiritueel vermogen volmaakt heeft weten te verenigen. Zo beweegt zijn werk zich met een diepgang die ver onder het stille oppervlak reikt.


Robin Chen